Η λίστα ιστολογίων μου

Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2013

Γνωρίζουμε την υφαντική τέχνη


Η υφαντική είναι από τις πρώτες τέχνες στην ιστορία του ανθρώπου. Τα ευρήματα των ανασκαφών μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η υφαντική είναι γνωστή από τα προϊστορικά χρόνια σε όλους τους γνωστούς πολιτισμούς της Μεσογείου, της Κεντρικής Ασίας, της Ινδίας και της Άπω Ανατολής.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Θεά Αθηνά, προστάτιδα της χειροτεχνίας και των καλών τεχνών, είχε εφεύρει τον αργαλειό. Πιστεύοντας ότι δεν υπάρχει καλύτερη υφάντρα από αυτή, μεταμόρφωσε σε αράχνη την κόρη ενός βαφέα από την Ιωνία που τόλμησε να τη συναγωνιστεί.  
Με το ύφασμα ο άνθρωπος καλύπτει βασικές ανάγκες του: προστατεύεται από το κρύο, αλλά και στολίζει το σώμα του και το χώρο όπου κατοικεί.
Όπως στα αρχαία χρόνια, έτσι και στη νεότερη Ελλάδα, στα χρόνια του παππού και της γιαγιάς,  οι γυναίκες υφαίνουν γιατί πρέπει να ετοιμάσουν όλα τα απαραίτητα στην οικογένεια: υφάσματα για τις φορεσιές, υφαντά για τις ανάγκες του σπιτιού, όπως σεντόνια, μαξιλάρια, βελέντζες, κιλίμια, κουρτίνες, προσόψια, τραπεζομάντιλα, αλλά και υφαντά απαραίτητα για τις καθημερινές ασχολίες, όπως σακιά για τη μεταφορά προϊόντων, τσαντίλες για το στράγγισμα του τυριού, λαδοσάκια για τα ελαιοτριβεία κ.λ.π.
Η βαφή των νημάτων
Παλιά, οι γυναίκες έβαφαν τα νήματα και τα υφάσματά τους με φυσικές πρώτες ύλες.
Η υφάντρα ή η κεντήστρα παρασκεύαζε τα χρώματα από τα φύλλα, τη ρίζα, τον καρπό ή τη φλούδα δέντρων και φυτών του τόπου της, σύμφωνα με πατροπαράδοτες συνταγές. Τα χρώματα αυτά συνδυάζονταν αρμονικά μεταξύ τους. Το αγαπημένο χρώμα των υφάντρων ήταν το κόκκινο. Γι' αυτό χρησιμοποιούσαν: το πρινοκούκκι ή κερμέζ, ένα έντομο που είναι παράσιτο πάνω στο πουρνάρι, τη ρίζα από το φυτό ριζάρι και το φυτό κρόκος.
Δεύτερο σε προτιμήσεις έρχεται το μαύρο χρώμα. Μαύρο έβαφαν με: το ξύλο του σκλήθρου, το φλοιό της φτελιάς και τα φύλλα και το φλοιό της βελανιδιάς.
Κίτρινο έβαφαν με: τα φύλλα της μουριάς και τα φύλλα της αμυγδαλιάς.
Το χρώμα του σάπιου μήλου το πετύχαιναν με: τα φύλλα της καρυδιάς, το φλοιό της άγριας μηλιάς και τις φλούδες των ξερών κρεμμυδιών.
Πράσινο έβαφαν με το φυτό λαδανιά και συνδυασμούς διαφόρων φυτών.
Καφέ έβγαζαν με: τις πράσινες φλούδες καρυδιών και το φλοιό του πεύκου.
Γαλάζιο έβαφαν με το λουλάκι (τροπικό ινδικό φυτό). 
 

Η διακόσμηση των υφαντών
Tα υφαντά χωρίζονται στα ριγωτά, με πλατιές ή λεπτές ρίγες, και στα κεντητά ή ξομπλιαστά, με γεωμετρικά σχέδια ή θέματα παρμένα από τη φύση. Τα κεντητά υφαντά είναι περίτεχνα, αφού η υφάντρα κρατά στα χέρια της κουβαράκια διαφορετικών χρωμάτων και, σαν να κεντά, τα εναλλάσσει για να δημιουργηθούν τα σχέδια της.
 
Τιμή μεγάλη και τρανή
που ’ναι ο αργαλειός στο σπίτι
το κάθε δόντι τ’ αργαλειού
θ’ αξίζει μαργαρίτη.

 
Μαλαματένιο τ’ αργαλειό
και φίλντισι το χτένι
 και μια κοπέλα λυγερή
που τραγουδάει και υφαίνει

 
Το κέντημα είναι γλέντημα
κι η ρόκα είναι σεργιάνι
μα ο αργαλειός είναι σκλαβιά
σκλαβιά πολύ μεγάλη.

Για πολλά χρόνια, οι άνθρωποι έφτιαχναν τα ρούχα τους από φυσικά υλικά: μαλλί, βαμβάκι, λινάρι, μετάξι.
Πριν από όλα έπρεπε να μαζέψουν το βαμβάκι και το λινάρι, να «τραβηχτεί» η μεταξωτή κλωστή που είχε υφάνει ο μεταξοσκώληκας, να κουρέψουν το μαλλί από τα πρόβατα.
Για να γίνει μια κλωστή γερή, πολλές ίνες στρίβονται και ενώνονται μεταξύ τους. Τα εργαλεία για αυτή τη δουλειά είναι: η ρόκα, στην οποία στερεώνεται η τούφα που με το στρίψιμο θα γίνει κλωστή, το αδράχτι, όπου τυλίγεται η έτοιμη κλωστή, και το σφοντύλι, που βοηθά την κίνηση του αδραχτιού.
Εν συνεχεία, το ύφασμα δημιουργείται καθώς «μπλέκονται» (διασταυρώνονται) τα κάθετα και τα οριζόντια νήματα στον αργαλειό.    

Λεξιλόγιο
αργαλειός: μηχανική κατασκευή, το κύριο εργαλείο με το οποίο υφαίνουν σε σπίτια ή σε εργοστάσια.
το αδράχτι: το επίμηκες κυλινδρικό ξύλο στο οποίο τυλίγεται το νήμα που παράγεται κατά το γνέσιμο του μαλλιού.
η ανέμη: όργανο της υφαντικής, με οριζόντια περιστρεφόμενη στεφάνη, γύρω από την οποία τεντώνουν τουλούπες (κούκλες) νήματος για να το τυλίξουν σε κουβάρι ή μασούρι.
η ρόκα: ειδική ράβδος πάνω στην οποία στερεώνουν το μαλλί ή το μπαμπάκι για να το γνέσουν με το χέρι, να το κάνουν κλωστή.
το σφοντύλι: στρογγυλό και βαρύ σώμα που το στερεώνουν στη βάση του αδραχτιού, για να διευκολύνει την κανονική περιστροφή του νήματος.
η καρπέτα: βαρύ μάλλινο σκέπασμα.
το κιλίμι: είδος χαλιού υφασμένο στο χέρι και διακοσμημένο με γεωμετρικά συνήθως σχήματα.
η κουρελού: υφαντό στο οποίο ως υφάδι έχουν χρησιμοποιηθεί λεπτές λουρίδες διάφορων υφασμάτων και το οποίο χρησιμεύει ως πρόχειρο χαλί ή στρωσίδι.

 
 

Μεταφορικές εκφράσεις
Συχνά χρησιμοποιούμε μεταφορικές εκφράσεις που σχετίζονται με την υφαντική. Ξέρεις τι σημαίνουν;
«Βρήκα μαλλί να ξάνω»: έχω επινοήσει μια ασχολία ώστε να φαίνομαι διαρκώς απασχολημένος.
«Πήγα για μαλλί και βγήκα κουρεμένος»: επιδίωκα το κέρδος, αλλά βγήκα ζημιωμένος.
«Πόσο πάει το μαλλί»: πόσο κοστίζει.
«Μάλλιασε η γλώσσα μου»: κουράστηκα να εξηγώ κάτι.
«Γίναμε μαλλιά κουβάρια»: μπλεχτήκαμε, τσακωθήκαμε.
«Σφάζω με το βαμβάκι»: λέω κάτι δηκτικό ή αιχμηρό χρησιμοποιώντας ήπιες λέξεις και εκφράσεις.
«Του λιναριού τα πάθη»: ταλαιπωρίες που διαδέχονται η μια την άλλη.
«Πάει η γλώσσα του ροδάνι»: μιλάει ακατάπαυστα.
«Έφτασε ο κόμπος στο χτένι»: έφτασε το πράγμα στο απροχώρητο.

Αινίγματα

  Το λεξιλόγιο θα σε βοηθήσει να βρεις τα παρακάτω  αινίγματα   

«Τέσσερα καλογεράκια το ένα τ’ άλλο
κυνηγούν, μα ποτέ, ποτέ να πιάσουν το
ένα τ’ άλλο δε μπορούν»
……………………………………….

 «Στριφογυρίζει πάνω- κάτω η κυρά και
χορταίνει την κοιλιά».
…………………………………….

«Ανεβαίνει, κατεβαίνει και χωρίς να
τρώει παχαίνει. Μόνο του στριφογυρίζει,
την κοιλίτσα του γεμίζει».
……………………………………….

 

Δεν υπάρχουν σχόλια: